Bodrum Yel Değirmenleri

Bodrum ilçe sınırları içerisinde Gümbet koyunun tepesinde bulunmaktadır. Buradaki Bodrum Yel Değirmenleri18. yüzyılda inşa edilmiş olup; 1970‘li yıllara kadar aktif olarak kullanılmıştır. 7 adet yel değirmeni inşa edilmiştir. Fakat çoğu günümüzde insanlar tarafından bozulmuş olup sadece 1 tanesinin pervanesi bulunuyor, zarar verilmemesi için çitlerle koruma altına alınmıştır.

Yel Değirmenlerinin Tarihi

Bodrum’a özgü olan bölgedeki yel değirmenleri ilçenin adeta simgesi haline gelmiştir. Değirmenler ilk kez 1850’li yıllarda, rüzgârı bol alan tepelere yapılmıştır. Elde ettiğimiz verilere göre ilk yel değirmenine ise MS.644 yılında İran-Afganistan sınırında rastlanmıştır. Yel değirmenlerinin Bodrum tarihi bağlamında önemi büyüktür.

Bunun akabinde yel değirmenleri çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Öyle ki MS.750-850 yıllarına bakıldığında değirmenlerin Çin’de pirinç tarlalarının sulanması amacıyla kullanıldığı veriler arasındadır. Sonraki yıllarda ise doğuda ortaya çıkmış, batıda geliştirilmiştir.

Tarihteki ilk yatay eksenli yel değirmeninden de bahsetmek mümkündür. Nitekim Normandiya Krallığı zamanında XII. yüzyıl sonlarına doğru yapıldığı öne sürülmektedir. Kule tipi yel değirmenleri ise Akdeniz yöresinde yoğun biçimde kullanılmıştır.

Muğla ilinin Bodrum ve Milas ilçelerinde sıkça rastladığımız yel değirmenlerinin de kesme veya moloz taştan silindirik gövdeli olarak üretildikleri gözlemlenmektedir.

Bodrum Yel Değirmenleri Nasıl Çalışır?

Yel değirmenleri rüzgâr ile beslenir bu yüzden tepeleri mekân edinirler. Rüzgâr esmezse değirmen çalışmaz. Rüzgârın kuvvetli olduğu günlerde 1 tona kadar tahıl öğütülürmüş. Serenlere (ağaç kolları ) yelken bezini takılırmış. Rüzgârda yelkeni açmazsan rüzgârın faydası olmaz. Rüzgâr olmadığında yelken toplanır. Değirmenin içinde yuvarlak dişli bir çark vardır. Çark döndüğü vakit fenerin başını hareket ettirir. Bir alt taş bir üst taş vardır. Alt taş sabittir, üst taş döner.

Deli esen rüzgârlar, o çarkı döndürmeye başlayınca; tahıl taneleri, arma, buğday, mısır, öğütülürmüş. At, eşek ya da deveye yüklersiniz tahılınızı, rüzgâr kuvvetli ise ununuzu alıp dönersiniz.

Günümüzde bir zamanlar viran halde olan 1850 yılından kalma Yalıkavak yolu üzerindeki yel değirmeni çalışan tek tarihi yel değirmeni olma özelliğine sahip ve artık günümüzde Yalıkavak’ın simgesi haline gelmiş yel değirmeni, özel bir işletme tarafından restore edilip turizme kazandırılmıştır.